ຢູ່ບ້ານເຮົາການລ້ຽງສັດປີກແມ່ນມີການນິຍົມກັນລ້ຽງຢ່າງແພ່ຫລາຍບໍ່ວ່າຢູ່ໃນຕົວເມືອງ ຫລື ຊົນນະບົດ ເຊິ່ງໃນນັ້ນເປັດກໍ່ເປັນສັດປີກຊະນິດຫນຶ່ງທີ່ລ້ຽງງ່າຍ ແລະ ມີຄວາມຕ້ານທານພະຍາດ ແລະ ດິນຟ້າອາກາດໄດ້ດີ. ເປັດມີລົດຊາດແຊບ ສາມາດສະຫນອງອາຫານໃຫ້ແກ່ຄອບຄົວ ແລະ ຂາຍໄດ້ຊາວກະສິກອນສ່ວນຫລາຍຖ້າເຮັດການປູກຝັງກໍ່ຕ້ອງລ້ຽງສັດໄປພ້ອມໆກັນເປັດນອກຈາກຈະໃຫ້ຊີ້ນ ແລະ ໄຂ່ເປັນອາຫານແລ້ວ ສ່ວນມູນເປັດກໍ່ຍັງເປັນຝຸ່ນເພື່ອໄປໃສ່ຕົ້ນໄມ້, ສວນຜັກ ແລະ ນາເຂົ້າ. ເປັດຈະແຂງແຮງ ເມື່ອໄດ້ກິນຢາພື້ນເມືອງ ແລະ ສັກຢາປ້ອງກັນເປັນປະຈໍາ.
# ຖ້າເຮົາລ້ຽງເປັດຖືກຕ້ອງເຮົາກໍ່ຈະໄດ້ໄຂ່ ແລະ ສາມາດເປັນລາຍຮັບແກ່ຄອບຄົວເຮົາໄດ້.
# ເປັດຕ້ອງການໆເອົາໃຈໃສ່ ເບິ່ງແຍງພຽງຫນ້ອຍດຽວກໍ່ຈະໃຫ້ເຮົາໄດ້ບໍລິໂພກ, ໄດ້ຂາຍລໍາບາກພຽງເລັກນ້ອຍ ແຕ່ມີຜົນຜະ ລິດເກີນຄາດກໍ່ເປັນສິ່ງທີ່ຊາວກະສິກອນຄວນລອງ.
ການລ້ຽງເປັດຈະປະສົບຜົນສໍາເລັດໄດ້ຕ້ອງປະກອບດ້ວຍ 3 ປັດໄຈຄື:
1. ມີແນວພັນທີ່ດີ.
2. ມີອາຫານທີ່ດີ
ບັນຈຸທາດຊີ້ນ, ທາດແປ້ງ, ແຮ່ທາດ, ຫົວແຮ່ທາດເສີມ ແລະ ວິຕາມິນ.
(ອາຫານທີ່ປະກອບດ້ວຍທາດທັງ 4ຢ່າງນີ້ເອີ້ນວ່າ: “ຫົວອາຫານສໍາເລັດຮູບ”).
3. ມີການຈັດການທີ່ດີ.
ຕ້ອງມີການຄຸ້ມຄອງ, ການປ້ອງກັນ, ການປິ່ນປົວ ແລະ ການຕະຫລາດ.
- ການຄຸ້ມຄອງ: ແມ່ນການບໍລິຫານວຽກງານຕ່າງໆໃນຄອກ ຫລື ຟາມລ້ຽງເປັດໃຫ້ໄດ້.
- ການປ້ອງກັນ ແລະ ປິ່ນປົວ: ແມ່ນການເອົາໃຈໃສ່ສັກຢາປ້ອງກັນໃຫ້ຖືກເຕັກນິກ ແລະ ເປັນລະ ບົບ, ມີການຕິດຕາມທຸກໆມື້ ແລະ ປິ່ນປົວໃຫ້ທັນເວລາໃນເວລາທີ່ມີເປັດເປັນພະຍາດໃນເບື້ອງຕົ້ນ.
- ການຕະຫລາດ: ຕ້ອງມີຕະຫລາດຮອງຮັບ ເພື່ອຈໍາຫນ່າຍໃຫ້ທັນເວລາທີ່ກໍານົດໄວ້.
ການຄັດເລືອກແນວພັນ ແລະ ການປະສົມພັນ.
- ເປັດພັນທີ່ລ້ຽງງ່າຍ, ກິນອາຫານບໍ່ເລືອກ, ໃຫຍ່ໄວ, ລູກດົກ ແລະ ທົນທານຕໍ່ພະຍາດ.
- ເປັດພໍ່ພັນທີ່ຈະນໍາມາປະສົມພັນໄດ້ຄວນມີອາຍຸ 8ເດືອນຂຶ້ນໄປ ແລະ ມີນ້ຳຫນັກຢ່າງຫນ້ອຍ 3ກິ ໂລ.
- ອັດຕາການປະສົມພັນເປັດແມ່ນພໍ່ພັນ 2ໂຕ ຕໍ່ແມ່ພັນ 8-10ໂຕ.
- ເປັດແມ່ພັນທີ່ດີຕ້ອງມີນ້ຳາຫນັກຢ່າງຫນ້ອຍ 2ກິໂລຂຶ້ນໄປ, ໄຂ່ຫລາຍ, ຟັກໄຂ່ແຕກດີ ແລະ ລ້ຽງລູກເກ່ງ.
- ຫ້າມບໍ່ໃຫ້ເປັດໃນສາຍເລືອດດຽວກັນປະສົມພັນກັນຄື: ພໍ່ + ລູກ ຫລື ແມ່ + ລູກ ເຊິ່ງຈະເຮັດໃຫ້ເລືອດມີຄວາມໃກ້ຄຽງກັນເປັດຈະອ່ອນແອ ແລະ ຕິດເຊື້ອພະຍາດໄດ້ງ່າຍ.
ພືດຜັກຊະນິດຕ່າງໆ.
- ໃບຫມາກຖົ່ວຊະນິດຕ່າງໆ,ຜັກສວນຄົວຕ່າງໆເປັນຕົ້ນຜັກບັນຈຸວິຕາມິນຫລາຍຊະນິດ ແລະ ແຮ່ທາດຊະນິດຕ່າງໆເປັດມີ ຄວາມຕ້ອງການຫລາຍ ໂດຍສະເພາະແມ່ນໃນຍາມແລ້ງ.
ການເສີມຫົວແຮ່ທາດ ແລະ ຫົວວິຕາມິນ ເພື່ອໃຫ້ເປັດຈະເລີນເຕີບໂຕໄວ ແລະ ຕ້ານທານພະຍາດໄດ້.
- ຫົວແຮ່ທາດເສີມແດຣີມີນ 1ບ່ວງແກງຕໍ່ນ້ຳ 1ຄຸ ໃຫ້ເປັດກິນເວລາເປັດໄຂ່, ຟັກໄຂ່ ແລະ ໃນເວລາອາກາດມີການປ່ຽນແປງ.
- ວິຕາມິນເອເດັກ 162: 1ຝາ (ຝາອັດກ່ອງ) ຕໍ່ນ້ໍາ 1ຄຸ ໃຫ້ກິນເວລາເປັດເຫງົາ, ອາກາດປ່ຽນແປງ ສາມາດຜ່ອນຄາຍ ຄວາມຄຽດເປັດຈະແຂງແຮງ, ກິນອາຫານໄດ້ດີ ແລະ ໃຫຍ່ໄວ (ມີຂາຍທົ່ວໄປຕາມຮ້ານຂາຍຫົວອາຫານສັດ).
ວິທີໃຫ້ນ້ໍາ ແລະ ອາຫານ.
- ຮາງນ້ໍາຄວນເຮັດດ້ວຍກົງລົດຜ່າເຄິ່ງ ຖ້າແມ່ນຊາມຕ້ອງຝັງ ດິນ.
- ຮາງນ້ໍາ ແລະ ຮາງອາຫານຄວນຢູ່ຫ່າງກັນ 2-3ແມັດ ແລະ ສູງກວ່າຫນ້າດິນ 3ນິ້ວມື ສາມາດຍົກ ແລະ ຖອກອອກໄດ້ ເພື່ອສະດວກເວລາຖ່າຍນ້ຳ.
- ຢ່າລືມປະສົມຍອດວິຕາມິນ (ເອເດັກ 126) ໃຫ້ເປັດກິນປະຈໍາ ເຊິ່ງມີຫນ້າທີ່ຮັກສາອຸນຫະພູມຂອງຮ່າງກາຍ, ກະຕຸ້ນຂະບວນການແລກປ່ຽນທາດ, ການດູດຊຶມ, ການຖ່າຍເທ ລວມທັງການຈະເລີນເຕີບໂຕຂອງຮ່າງກາຍ ແລະ ໃຫ້ຜົນຜະລິດສູງອີກດ້ວຍ, ເປັດຈະແຂງແຮງ, ທົນທານຕໍ່ພະຍາດ ແລະ ໃຫຍ່ໄວ.
- ຫ້າມບໍ່ໃຫ້ມີນ້ຳຂີ້ສີກ ຫລື ນ້ຳເປື້ອນໃນບໍລິເວນລ້ຽງເປັດ ໂດຍເດັດຂາດ.
ພະຍາດເປັດ, ການປ້ອງກັນ ແລະ ປິ່ນປົວ.
ພະຍາດຕົ້ນຕໍທີ່ມັກເກີດກັບເປັດ ແລະ ຕາຍເປັນຈໍານວນຫລວງຫລາຍ ເຊິ່ງສ້າງຄວາມເສຍຫາຍໃຫ້ແກ່ຊາວກະສິກອນ ໄດ້ແກ່: ພະຍາດອະຫິວາເປັດ ແລະ ອະຫິວາສັດປີກ.
- ອາການເປັດເຫງົາ: ສ່ວນຫລາຍເປັດຈະຕາຍຢ່າງກະທັນຫັນ ໂດຍບໍ່ສະແດງອາການຢ່າງໃດ ແຕ່ບາງຄັ້ງເປັດຈະສະແດງ ອາການຄື: ຢືນຂຶງ, ເຫງົາ, ຫລັບຕາ, ບໍ່ກິນອາຫານ, ຂີ້ຈວກມີສີຂາວແກມເລືອດ.
- ການປິ່ນປົວ: ໃຊ້ຢາຄຣໍ ແລມ 1ເມັດ ຕໍ່ເປັດໃຫຍ່ 1ໂຕ ກິນພາຍໃນ 3-5 ວັນ, ຖ້າເປັນແຮງໃຫ້ສັກຢາອົກຊີເຕຕຣາຊິກລີນ 1ເຊເຊ ຕໍ່ເປັດຜູ້ໃຫຍ່ 1ໂຕ ແລະ 0,5 ເຊເຊ ຕໍ່ເປັດແມ່ 1 ໂຕ.
- ເປັດທີ່ບໍ່ສະແດງອາການຢູ່ໃນຄອກໃຫ້ໃຊ້ຢາເຕຕຣາຊິກລິນ ຊະນິດຝຸ່ນປະສົມນ້ຳໃຫ້ກິນໃນອັດຕາ 1 ຊອງ ຕໍ່ນ້ໍາ 10 ລິດ ຫລື 2 ກຣາມຕໍ່ນ້ຳ 1ລິດ ພາຍໃນ 5 ມື້.
ຖ້າບໍ່ມີຢາຫລວງ ເປັດເຫງົາ, ຂີ້ຂາວ, ບໍ່ກິນອາຫານ ໃຫ້ຍອດຫຍ້າຝຣັ່ງ (ຫຍ້າຂິວ) ຫລາຍພໍປະມານຄັ້ນປະສົມໃສ່ນ້ຳເຄິ່ງລິດ ແລ້ວຕອງເອົາແຕ່ນ້ຳໃຫ້ເປັດກິນພາຍໃນ 1-3 ມື້ ເປັດຈະຫາຍ ເປັນປົກກະຕິ.
ການປ້ອງກັນພະຍາດເປັດ.
1. ວັກຊິນອະຫິວາເປັດ.
- ອາຍຸ 3ອາທິດຂຶ້ນໄປໃຫ້ສັກຢາອະຫິວາເປັດ 1ເຊເຊ ສັກໃສ່ກ້າມຊີ້ນກົກປີກ ຫລື ກ້າມຂາ.
- ອາຍຸ 3-4ເດືອນ ໃຫ້ສັກອີກ 1ເຊເຊ ກຸ້ມໄດ້ 6ເດືອນ.
- ສັກເປັນປະຈຳທຸກໆ 6ເດືອນ.
ວັກຊິນອະຫິວາສັດປີກ.
- ອາຍຸ 6ອາທິດຂຶ້ນໄປ ໃຫ້ສັກ 1ເຊເຊ ສັກໃສ່ຫລືບຫນັງ ແລະ ສັກເປັນປະຈຳໃນທຸກໆ 3ເດືອນ.
ຄວນອະນາໄມຄອກເປັດເປັນ ປະຈຳ ເມື່ອສັງເກດເຫັນວ່າຄອກ ເປື້ອນ ແລະ ຢ່າງຫນ້ອຍ ເດືອນລະຄັ້ງລະວັງຢ່ານຳເປັດໄກ່ ທີ່ບໍ່ຮູ້ທີ່ມາ ຫລື ເປັນພະຍາດເຂົ້າມາໃນຄອກເປັດຂອງທ່ານໂດຍ ເດັດຂາດ.
ການຟັກໄຂ່ ແລະ ການອະນຸ ບານເປັດນ້ອຍ.
- ວາງຮາງໄຂ່ ໄວ້ບ່ອນສອກ ຫລີກ, ມືດເລັກນ້ອຍ ແລະ ຮອງດ້ວຍຂີ້ຕອກ, ເຟືອງ ຫລື ຫຍ້າແຫ້ງອື່ນໆ.
-ໃຫ້ເປັດແມ່ຟັກໄຂ່ 15ຫນ່ວຍຕໍ່ຮັງ ເປັດເທບໃຊ້ເວລາ ຟັກ 25ວັນ, ເປັດກາບໃຊ້ເວລາ ຟັກ 25-30ວັນ.
- ເປັດຄວນໄດ້ຫລິ້ນນ້ຳໃນເວລາຟັກໄຂ່.
- ເມື່ອແມ່ເປັດຟັກໄຂ່ແຕກແລ້ວໃຫ້ນຳເອົາຮອກໄຂ່ໄປຕາກແດດຢ່າງຫນ້ອຍ 3ແດດ ສ່ວນວັດ ສະດຸຮອງພື້ນໃຫ້ນຳໄປຈູດຖິ້ມ.
- ປະສົມຢາວິຕາມິນ (ໄວຕາເອນ) ແລະ ຄຣໍເຕຕຣາຊິກລີນ ຫລື ຊັນຟາມິດ ໃຫ້ເປັດນ້ອຍໄດ້ກິນຕະຫລອດໄລຍະ 15ວັນ ທຳອິດ.
- ໃຫ້ຫົວອາຫານໄລຍະ 21-30ວັນ ຖ້າບໍ່ມີໃຫ້ໃຊ້ຂີ້ກະເດືອນ, ປາແກ້ວ, ຫອຍ (ຫນຶ້ງ) ຂອຍປະສົມຮຳ ແລະ ເຂົ້າປຽນ ຖ້າຢາກເກັບໄວ້ດົນໃຫ້ຫນຶ້ງ ແລະ ຕາກແດດໃຫ້ແຫ້ງດີ, ເກັບໄວ້ບ່ອນທີ່ແຫ້ງສາມາດເກັບໄວ້ໄດ້ເຖິງ 6ເດືອນ ສ່ວນເປືອກ ຫອຍແມ່ນທຸບໃຫ້ມຸ່ນໆກ່ອນ ແລະ ໃຫ້ກິນຈົນເປັດອາຍຸໄດ້ 3 ເດືອນ.
ຂໍ້ຄວນລະວັງ:ໃຫ້ເປັດນ້ອຍໄດ້ຮັບຄວາມອົບອຸ່ນຢ່າງພຽງພໍໃນໄລຍະ 10-15 ວັນ ຫ້າມບໍ່ໃຫ້ເປັດນ້ອຍຫລິ້ນນ້ຳຫລາຍຈະເຮັດໃຫ້ເປັດເປັນປອດບວມ.
ເຮັດແນວໃດຈິ່ງຈະລ້ຽງເປັດໃຫ້ເປັນສິນຄ້າໄດ້?
ຄອກເປັດຕ້ອງເຮັດເປັນລ໋ອກ, ລ໋ອກລະ 10 ໂຕ ແລະ ບໍ່ໃຫ້ເປັດເຄື່ອນເຫນັງຫລາຍເພາະຈະເປັນການສິ້ນເປືອງພະລັງງານ ເປັດຈະກິນຫລາຍ ແລະ ນານໃຫຍ່.
ວິທີການລ້ຽງ.
- ເປັດ 1-3ອາທິດ ໃຫ້ເກືອຫົວອາຫານສົດ.
- ເປັດ 4-5ອາທິດ ໃຫ້ເກືອຫົວອາຫານປົນຮຳອັດຕາຮຳ 1ຖ້ວຍ, ຫົວອາຫານ 2ຖ້ວຍ.
- ເປັດ 6-7 ອາທິດ ໃຫ້ເກືອຫົວອາຫານປົນຮຳເຄິ່ງຕໍ່ເຄິ່ງ.
- ອາທິດທີ 8ໃຫ້ເກືອຫົວອາຫານສົດ ແລະ ຂາຍອອກຫມົດຄອກເລີຍ.
2. ການນຳໃຊ້ຫົວອາຫານ.
- ໃຫ້ຫົວອາຫານຫມູລາຄາຖືກ ກວ່າ ແລະ ເປັດຈະໃຫຍ່ໄວ.
-ຖ້າໃຊ້ຫົວອາຫານລາວກໍ່ໃຫ້ໃຊ້ແຕ່ຫົວອາຫານລາວຕະ ຫລອດ.
- ຖ້າເກືອສັບກັນກັບຫົວອາ ຫານໄທ ເປັດຈະໃຫຍ່ຊ້າ ແລະ ມັກຕີກັນ.
- ຫົວອາຫານໄທ 1ເປົາ (ເບີ 441) ຕໍ່ເປັດ 10ໂຕ ສາມາດກຸ້ມໄດ້ 8ອາທິດ.
- ໃຫ້ອາຫານເປັນປະຈຳ, ບໍ່ ໃຫ້ປົນນ້ຳ ແລະ ປ່ຽນນ້ຳເລື້ອຍໆ ເປັດຈະໄດ້ກິນນ້ຳສະອາດ ແລະ ໃຫຍ່ໄວ.
ການນຳໃຊ້ນ້ຳສະກັດຊີວະພາບຈາກຢາພື້ນເມືອງ.
1. ຊອຍຜັກຊະນິດຕ່າງໆໃຫ້ມຸ່ນໃນຂະຫນາດເທົ່າກັນຖ້າເປັນຜັກຂະ, ເຄືອເຂົາຮໍ, ໃບກະເດົາ, ໃບຂີ້ເຫລັກ ແລະ ໃບກະຖິນຍິ່ງດີ.
2. ຜັກ ຫລື ສະຫມຸນໄພຕ່າງໆ 3ກິໂລ ປະສົມກັບກາກນ້ຳຕານ ຫລື ນ້ຳອ້ອຍ 1ລິດ ແລ້ວຫມັກໄວ້ໃນຖັງທີ່ມີຝາປິດເປັນຢ່າງດີຫມັກໄວ້ຢ່າງຫນ້ອຍ 7ມື້ (ຫລາຍກວ່ານີ້ຍິ່ງດີ) ແລ້ວຕອງເອົານ້ຳຫົວເຊື້ອ.
3. ກາກນ້ຳຕານ ຫລື ນ້ຳອ້ອຍ 1ລິດ ປະສົມກັບນ້ຳ 10ລິດ ແລະ ນ້ຳຫົວເຊື້ອດັ່ງກ່າວ 1ລິດ ໃສ່ຖັງປິດຝາໄວ້ໃຫ້ແຈບດີ ແລະ ປະໄວ້ຢ່າງຫນ້ອຍ 3ມື້ (ຫລາຍກວ່ານີ້ຍິ່ງເປັນການດີ) ຈະໄດ້ນ້ຳສະກັດຊີວະພາບ.
4. ເອົານ້ຳສະກັດຊີວະພາບດັ່ງກ່າວ 1ບ່ວງແກງຕໍ່ນ້ຳ 1ລິດ ໃຫ້ເປັດກິນ ຫລື ປົນອາຫານທຸກໆມື້ຈະຊ່ວຍໃຫ້ເປັດກິນອາຫານດີ, ແຂງແຮງ, ໃຫຍ່ໄວ ແລະ ປ້ອງກັນພະຍາດໄດ້ອີກດ້ວຍ.
ນ້ຳສະກັດຊີວະພາບສາມາດຂັບໄລ່ແມງໄມ້ ແລະ ດັບກິ່ນໄດ້ດີ.
- ນ້ຳສະກັດຊີວະພາບປະສົມກັບນ້ຳ ສີດ ຫລື ຫົດ ພື້ນຄອກທີ່ປູດ້ວຍແກບອາທິດລະຄັ້ງ ເພື່ອຂ້າເຊື້ອ ແລະ ດັບກິ່ນ.
- ແກບຢູ່ພື້ນສາມາດນຳໄປເຮັດຝຸ່ນບົ່ມ ຫລື ໃສ່ຜົນລະປູກຊະນິດຕ່າງໆໄດ້.
- ໃນປີຫນຶ່ງບໍ່ຄວນລ້ຽງເປັດໃສ່ຄອກດັ່ງກ່າວຢ່າງຫນ້ອຍ 3-4ອາທິດ ເພື່ອທຳການຂ້າເຊື້ອ.
ຂັບໄລ່ແມງໄມ້ກິນພືດຜັກໄດ້.
